Zondag hebben we in de kerk de overledenen van het afgelopen jaar herdacht. Hun namen klonken hardop en we staken een kaars aan. Het was mooi om hen te eren en zo even aanwezig te laten zijn. Vanwege corona keken de meeste gemeenteleden thuis en waren er in de kerk twee mensen per familie uitgenodigd. Aansluitend hadden we een inloop met af en toe muziek en een biddend moment.
Het was bijzonder om de mensen op deze dag binnen te zien komen. In plaats van met je verdriet thuis te zitten, kon het nu een plekje krijgen. Je kon even zitten en een kaarsje aansteken en er even over praten. Het mooiste vond ik dat de kerkelijke traditie van het herdenken je leert om te blijven leven met de herinneringen en alles wat je van je geliefde meekreeg. We gaan in het voetspoor van alle mensen groot en klein, heilig en niet heilig die ons voorgingen in het leven.
Ik was eens bij een weduwnaar op bezoek die na een veelbewogen leven op zijn vijftigste zijn vrouw ontmoette. Twintig jaar waren ze gelukkig getrouwd, wat hij altijd voor onvoorstelbaar had gehouden. Nu was hij begin zeventig en weer alleen. Hij was zo bang dat zijn leven weer zou worden als voor zijn huwelijk, toen hij rusteloos was en nergens thuis. Het verdriet was intens, maar hij ontdekte in de weken en maanden daarna dat zijn leven voorgoed veranderd was. Het stabiele en liefdevolle leven dat hij vele jaren gekend had, had hem veranderd. Thuis was het leeg en hij nam alle uitnodigingen die hij kreeg om ergens te eten of voor iemand te koken aan. Hij bezocht regelmatig een open tafel van een Indische vrouw in het dorp, waar hij tegen een kleine vergoeding een heerlijke maaltijd en veel gezelligheid vond. Zo bouwde hij zijn leven weer op. Ik ben, vertelde hij, een rijk mens omdat mijn vrouw nu in mijn hart zit. Als ik afdwaal hoor ik regelmatig haar stem in me klinken: blijf vertrouwen houden.
In dit coronajaar is afscheid nemen, verdriet hebben en gedenken anders dan anders. Je deelt je verdriet met minder mensen. Veel mensen in de rouw vertellen me dat het hen zwaar valt om veel alleen thuis te zijn. Zelf merkte ik dat ik onze vaders minder mis omdat ik ook de andere familieleden maar weinig zie. Het verdriet bleef ongrijpbaar. Het is net of ze elk moment weer kunnen opbellen. Toen ik mijn man en dochter een kaarsje voor hen beide zag aansteken, kwam het verdriet naar boven. En hoe pijnlijk ook, dat was goed.
De mensen die ik in deze weken opzoek vertellen me het ook. Hoe belangrijk het is om over je overledenen te kunnen spreken. Zodat je zijn of haar levenskracht en liefde weer even voelt, ook al doet dat ook pijn. Om naar het graf te gaan, om in huis de kleren en andere spullen tegen te komen, om te luisteren naar muziek. Zodat je langzamerhand kunt helen en stap voor stap een nieuw leven vindt, waarin de herinneringen je blijven vergezellen. Misschien is het nog meer dan anders belangrijk dat we mensen vragen naar hun herinneringen, zodat ze met liefde en kleur kunnen vertellen.
Ds. Corinne Groenendijk