Nu ik met pensioen ben gegaan wordt mij steeds vaker de vraag gesteld waar ik nu eigenlijk zelf sta. Wat hebben bijna veertig jaar werken in de kerk eigenlijk opgeleverd? Daar is niet een-twee-drie antwoord op te geven. Een eerste terugblik.
Het is mijn overtuiging dat de kerk wat meer op een theater zou moeten gaan lijken. Dat is niets nieuws, zo is de kerk ook lange tijd geweest. Nu begrijp ik best waarom dat de kerk geen theater wil zijn. Want dan wordt zomaar die ene vrouw of man voorin de kerk wel heel erg belangrijk. En behalve dat, ook nog eens verantwoordelijk voor het vermaak van het publiek. Daardoor zou er een veel te grote afstand komen tussen voorganger en kerkgangers, tussen artiest en publiek. Terwijl er juist iets gebeurt is mijn ervaring, op het moment dat je samen iets meemaakt, als voorganger en gemeente.
Mijn leven lang ga ik al naar het theater. Daar ervaar ik echter dat je ook daar wel degelijk samen iets mee kunt maken, als spelers en publiek. Natuurlijk is het anders dan in de kerk. De acteurs voeren het stuk iedere dag op, en hebben geen persoonlijke band met het publiek. Maar de inhoud is soms heel intens en je kunt meegesleept worden door wat er gebeurt op het toneel, zodat je anders weggaat dan je gekomen bent. En dat is toch ook wat je hoopt van een viering in de kerk.
Oorspronkelijk liggen kerk en theater dicht bij elkaar. Het theater is in onze streken begonnen in de kerk. In de Middeleeuwen begrepen de mensen niets van de Latijnse missen. Daarom begonnen de voorgangers de verhalen uit te beelden. Zoals in de Bijbel de profeten ook geregeld werden geroepen het Woord van God uit te beelden. Dit alles om het zo intens mogelijk over te dragen. Toen het steeds groter en dramatischer werd was er een paus, Innocentius III, die de toneelopvoeringen in de kerk verbood.
Zelf geloof ik dat iedere tijd opnieuw moet zoeken naar hoe je mensen het beste kunt betrekken bij God en geloof. De vraag is dus hoe er van een viering, al dan niet online, zeggingskracht kan uitgaan? Dan is het toch niet eens zo gek om ook naar de kerk als een theater te kijken? Want waarom ga je naar het theater? Om vermaakt of geraakt te worden? Waarom ga je naar de kerk? Om verbondenheid te ervaren en om geraakt te worden door ‘een goed stuk’: de geschiedenis van God en mensen.
Waar ik zelf sta? (Een voorlopig antwoord.) Natuurlijk kan ik niet tippen aan een echte artiest en dat wil ik ook niet. Meestal doen we het in de kerk met minder grootse licht- en geluidseffecten. En ons stuk kan dat ook wel hebben. Maar het zou warempel geen kwaad kunnen, om als kerk uit onze eigen schaduw te stappen, en wat meer vanuit de cultuur naar onze eigen vieringen te kijken. Dat zou in ieder geval de kwaliteit ten goede komen. En voor God kan het niet goed genoeg zijn.
ds. Piet Vellekoop