Op vakantie lopen velen een oude kerk of een kathedraal binnen om die te bekijken en even van de schoonheid te genieten. Evenzo velen steken dan vaak een kaarsje aan. Het maakt niet uit of mensen wel of niet bij een kerk zijn aangesloten. Het lijkt een universeel symbool waarbij een ieder zijn eigen inhoud voegt.
Tijdens mijn werk in Noord-Brabant heb ik de afgelopen tijd weer ontdekt dat zo’n kaars werkelijk van alles kan betekenen. Het meeste is samen te vatten in twee punten, heb ik al pratende ontdekt. In de eerste plaats wil het duidelijk maken dat je aan iemand of iets denkt. Maar ook is het heel vaak een gebed in de sfeer van ‘God doe er toch eens iets aan!’ Dat gaat dan vaak van een gebed om bijstand voor een zieke moeder of geliefde, tot het verlangen naar een kind. Zo’n onooglijk kaarsje draagt met andere woorden het hele leven in zich. Het ene leven gaat over, het andere begint. Waar mag men in geloven? Het komen van een kind!
Als ik mijn werkzame leven overzie, heb ik het sterke gevoel dat we steeds gevoeliger voor symbolen zijn geworden. Aan de ene kant leven we in een steeds meer verzakelijkte en geprofessionaliseerde tijd. Terwijl juist aan de andere kant de tegenpool naar boven lijkt te komen: een behoefte aan warmte en intimiteit die de kille afstandelijkheid doorbreekt.
Symbolen worden op vele terreinen van het leven gebruikt. Iedereen die het symbool van een panda ziet weet dat het een bedreigde diersoort is die het Wereldnatuurfonds heeft geadopteerd. Computers geven via icoontjes precies aan wat wel of niet te doen. De mobiele telefoons bestaan soms alleen maar uit symbolen. Ook de reclame werkt met symbolen, vaak zelfs religieuze. Als je je in het paradijs wilt voelen heb je beslist een Bounty (een kokosreep) nodig, herinner ik me uit mijn jeugd. Momenteel is er een reclame voor brood waarin de zin voorkomt ‘dat je het kunt delen met onze lieve Heer’. Het lijkt een commercial voor de Eucharistie en het Avondmaal. Een reclame die daarom eindigt met de zin: ‘Brood, een goed verhaal’?
Ook over God kunnen we niet anders dan symbolisch of metaforisch spreken, want God gaat elke voorstelling te boven. Maar wat is dan de werking van een metafoor? Een metafoor nodigt uit om wat ik al dacht te kennen met andere ogen te gaan zien. We weten allemaal wat ‘een kaarsje aansteken’ is. Maar de betekenis die ik daarin leg, kan iedere keer weer nieuw en anders zijn. Zo heeft het telkens een functie in mijn leven, waarbij ik er elke keer weer met creatieve verbeeldingskracht een nieuwe betekenis aan kan geven.
Zo staat ook de foto bij deze column ergens voor. Jan J. van Dijk heeft hem gemaakt om aan te geven dat ik als interim-predikant bij de kerk van Tienhoven werk. Maar die foto ziet u voor het laatst. Want Tienhoven krijgt de komende maand een nieuwe eigen predikant. De foto is dan achterhaalde symboliek. Maar troost u: voorgangers gaan en komen. Maar de symbooltaal van ‘even een kaarsje branden’ gaat nooit verloren. En schrijven kan ik toch wel, ondanks dat ik straks geen interim van Tienhoven meer ben; wat ik overigens vreselijk jammer vind.
ds. Piet Vellekoop,
