De geplande vakantie na het afscheid ging door alle coronaproblemen niet door. Toch heb ik een mooie wandelvakantie gehad. Vele uren heb ik gewandeld samen met de grote componist Johann Sebastian Bach. Naast de ‘Grote Bosatlas’ is er nu ook een ‘Grote Bachatlas’. Een aanrader en… zeker niet alleen voor wandelliefhebbers.
Van jongs af aan tot in zijn laatste jaren was Bach een reiziger die heel Duitsland doorkruiste. Als volwassen man reisde hij meest per postkoets van Leipzig naar Dresden. Maar in zijn jonge jaren doet Bach alles met de benenwagen. Dat waren bepaald geen kleine afstanden. Als jongen van veertien wandelt hij van zijn woonplaats Ohrdruf naar de stad Lüneburg. Hij had een beurs ontvangen voor een opleiding aan de beroemde koorschool in deze stad.
Van Ohrdurf naar Lüneburg is 340 kilometer. Samen met een vriend doet Bach twaalf dagen over deze afstand. Vlak voor Palmpasen komen ze in Lüneburg aan. Precies op tijd om mee te kunnen zingen in het koor van de Michaelskirche tijdens de Paasvieringen. Vanuit Lüneburg wandelt de jonge Bach regelmatig naar de stad Hamburg, twee dagen lopen. In Hamburg staan de grootste en mooiste orgels van Europa. Ze worden bespeeld door beroemde organisten. Voor de leergierige Bach zijn dit bijzondere ervaringen die zijn muzikaliteit vormen.
Als Bach twintig jaar is krijgt hij een aanstelling als organist in het stadje Arnstadt. De kerkenraad heeft veel kritiek op het orgelspel van Bach. Het is te ingewikkeld: lange en complexe tussenspelen tussen de liederen met veel variaties en chromatiek. De kerkgangers raken erdoor van slag! Vanuit Arnstadt onderneemt Bach opnieuw een lange wandeltocht. Nu is het reisdoel de prachtige Hanzestadt Lübeck. Een afstand van 450 kilometer.
Hij verblijft in Lübeck in de majestueuze Marienkirche, waar de befaamde “Abendmusicken” uitgevoerd worden o.l.v. Dietrich Buxtehude, een van de grootste organisten en componisten van die tijd. In korte tijd raakt de jonge Bach zeer door Buxtehude beïnvloed. Alle nieuwe indrukken neemt hij mee, op weg naar huis, opnieuw een voettocht van 450 kilometer.
Wat heeft al dat wandelen Bach gebracht? Volgens Govert Jan Bach, de auteur van de Bachatlas èn verre nazaat, zat het hoofd van Johann Sebastian vol met muziek. Dit mengde zich met de ritmiek van het soms wekenlange lopen. De constante tred van het lopen raakt gegrift in zijn muzikale denken. Die doorgaande gang horen we terug in zijn muziek. Bachs muziek gaat altijd van A naar B. Een tragisch begin in mineur lost aan het einde vaak op in een stralend majeur.
Ik heb tijdens de lockdown genoten van mijn wandelvakantie in Duitsland. Tot besluit een citaat uit Bachs persoonlijke Lutherbijbel: ‘Waar aandachtig gemusiceerd wordt, is Gods genade altijd aanwezig…’
ds. Piet Vellekoop
