Op deze pagina zal iedere leesweek een leeshulp worden geplaatst. Een team van theologen uit verschillende kerken zal daarin gedachten meegeven die je kunnen helpen bij je leestocht.
| Leeshulp – week 40 13 – 19 december 2015 |
De finale leeshulp, week 40: “Ontferm u over wie twijfelen” (Judas 22)
De tweede brief van Johannes
Volgens vers 1 is deze brief bedoeld voor ‘de uitverkoren vrouw en haar kinderen’. Hiermee is hoogstwaarschijnlijk een gemeente en de leden ervan mee bedoeld. Opmerkelijk is dat de schrijver zich hier ‘de oudste’ noemt. Alle drie de brieven van Johannes zijn geschreven om het gemeenteleven van de prille gemeentes van die tijd op te bouwen. Er is geen zekerheid of de Johannes van de brieven dezelfde auteur is als die van het evangelie. Waarschijnlijk is het zelfs zo dat de brieven onderling ook niet van dezelfde schrijver zijn.
De derde brief van Johannes
Ook in dit briefje noemt de schrijver zich de ‘oudste’. Het is bestemd voor Gajus, die volgens vers 4 blijkbaar een leerling van Johannes is geweest. Het is daarmee een veel persoonlijker brief geworden dan De tweede brief van Johannes. De inhoud lijkt duidelijk een reactie te zijn op eerder door Johannes ontvangen mededelingen.
De brief van Judas
Dir briefje keert zich tegen een dwaalleer die zich er op voor laat staan de geest te hebben (vers 8, 16 en 19), maar die een levensopvatting heeft die de christelijke vrijheid juist verlaagt (7-8 en 10-18). Het briefje is een oproep om het geloof dat eenmaal is overgeleverd niet los te laten. Bijzonder is nog dat de schrijver de broer van Jezus geweest zou kunnen zijn.
Openbaring van Johannes
Het laatste bijbelboek van het Nieuwe Testament behoort wat stijl ven vormgeving betreft tot de zogenaamde apokalyptische (onthullende) literatuur. Het werd dan ook wel kortweg ‘Apokalyps’ genoemd. Deze literatuur is bij de Joden ontstaan in de tweede eeuw vóór Christus.
De apokalyptische literatuur bedient zich dus van een geheimtaal, een code, waarin een boodschap meegedeeld wordt aan de ingewijden. Vandaar de rijkdom aan beelden en symbolen uit oosterse godsdiensten en culturen èn het gebruik van beeldspraak, die verband houdt met de sterrenhemel. In het Oude Testament behoort o.a. een gedeelte van het boek Daniël tot dit genre.
De apostel Johannes heeft van deze code gebruik gemaakt om vanuit zijn ballingschap op het eiland Patmos, de christenen in Klein-Azië te troosten en te bemoedigen. Met name tijdens de hevige vervolgingen die onder keizer Domitianus plaatsvonden. De boodschap is, dat Christus heeft overwonnen en alle grote wereldmachten ten spijt, de eindoverwinning aan hem en zijn volgelingen is. Het ‘heden’ van die tijd wordt in het perspectief gezet van de komende grote dingen: de nieuwe hemel en de nieuwe aarde (hoofdstuk 21: 1-8).
Toch is het niet de enige stijl waarin dit boek is geschreven. Twee andere belangrijke stijlkenmerken, die je al bent tegengekomen, zijn de profetie (bijv. als bij Jeremia in het OT) en de briefvorm (bijv. de brieven van Paulus in het NT).
De profeten getuigen van de grote daden van God en laten zien hoe die door menselijke inschakeling inslaan in onze wereld, en ons zijn en handelen bepalen. Wij denken vaak dat dit angstwekkend is en het leven ontwricht. Niets daarvan is waar. Het is juist geschreven om het verlangen op te wekken en het leven opnieuw te ordenen. (In de Nederlandse literatuur zie je vaak het omgekeerde. Zo zie je bijv. in een roman van Hubert Lampo, ‘De komst van Joachim Stiller’, dat het leven van de hoofdpersoon door de aangekondigde komst van een grote onbekende ontwricht wordt.)
Wat betreft de brieven in de Apokalyps is het toch belangrijk om vast te houden dat deze niet aan ons gericht zijn. Om te ontdekken wat ze ons nog wel te vertellen hebben, moeten we de context van de ontvangers in Klein-Azië kennen. (Dat is een leerhuis op zich.)
De indeling van het boek is globaal:
Hfdstk 1: Roepingsvisioen.
Hfdstk 2-3: Zeven brieven aan de kerk van Klein-Azië.
Hfdstk 4-22: 5: Een serie visioenen, die in een rijke symbolische taal de evangelische boodschap brengen van Christus’ overwinning.
Hfdstk 22: 6-22: Slot.
Wanneer men de sleutel tot het verstaan van de apokalyptische taal en stijl niet kent, lijkt de inhoud wartaal. Met geen enkel bijbelboek is daarom ook zoveel gesold als met dit laatste nieuwtestamentische boek.
Iemand als Hal Lindsey heeft met zijn bestsellers, waarvan de bekendste is: ‘De planeet die aarde heette’, duidelijk gemaakt welke gevaarlijke onzin je op grond van de Bijbel allemaal kunt beweren. De kernfout die hij maakt is dat hij niet begrijpt met wat voor soort literatuur hij te maken heeft. Zijn gebrek aan fundamentele kennis heeft de mensen de meest gekke dingen doen geloven. (De tienkoppige draak is volgens hem de Europese Gemeenschap.)
Als ik van mijn moeder zeg dat ze een engel is, wat ze in werkelijkheid ook is!, begrijpt iedereen wat ik bedoel. Tegelijk weet iedereen dat mijn moeder echt geen vleugeltjes op haar rug heeft. Nog een voorbeeld: als ik iemand vertel dat ik over een zebra naar de overkant van de straat loop, weet iedereen wat ik doe. Toch begrijpt waarschijnlijk een ieder onmiddellijk dat ik niet over een dood dier naar de overkant ga. Dergelijke beelden noemen we metaforen. Dat is overdrachtelijke taal.
Het ‘probleem’ van de Openbaring van Johannes is dat er niet alleen in metaforen wordt gesproken, maar dat er zelfs metaforen in metaforen zitten. Dat maakt het boek voor sommigen ondoorgrondelijk en onleesbaar. Daarom tot besluit nog een leestip, met de zes belangrijkste gedeeltes, die wellicht kunnen helpen.
Want het is mogelijk dat je vastloopt bij het lezen van dit bijbelboek. Dat is geen schande als je beseft dat de grote specialist m.b.t. dit bijbelboek, Klaus Koch, eens in een diepe verzuchting uitte: ‘Radeloos van de Apokalyptiek!’ te zijn, wat ook de titel van zijn boek is.
De zes belangrijkste kerngedeeltes uit het boek:
Hfdstk 7: 9-17: De schare die niemand tellen kan.
Hfdstk 12-14: De draak en het beest.
Hfdstk 17: 1–19: 10: De val van Babylon.
Hfdstk 20: 1-6: Het duizendjarige rijk.
Hfdstk 21: 1-8: De nieuwe hemel en de nieuwe aarde.
Hfdstk 21: 9-22: 5: Het nieuwe Jeruzalem.
Ds. Piet Vellekoop, predikant PKN Ontmoetingskerk (Dorpskerk/Open Hof) te Maarssen.