Leeshulp week 39

Op deze pagina zal iedere leesweek een leeshulp worden geplaatst. Een team van theologen uit verschillende kerken zal daarin gedachten meegeven die je kunnen helpen bij je leestocht.

Titus t/m 1 Johannes

Maar liefst zeven verschillende boekjes staan er in de op een na laatste week op het rooster. Het is ondoenlijk om aan alle zeven recht te doen. Daarom een paar inleidende opmerkingen.

Titus
Samen met 1 en 2 Timoteüs vormt Titus de zogenaamde Pastorale brieven. Ze worden toegeschreven aan Paulus (Titus 1:1) om de brieven extra gezag te geven. Zij zijn echter aan het einde van de eerste eeuw van de gebruikelijke jaartelling geschreven. Dit blijkt uit de ontwikkeling van christelijke gemeenten. In de brief worden de concrete adviezen gegeven voor het gedrag van mensen.

Filemon
Paulus schrijft een korte brief: 25 verzen. Het is geen privébrief die per ongeluk in de canon van de Bijbel terecht is gekomen. Paulus schrijf met het algemene gezag van een apostel. Van belang is de visie van Paulus op het verschijnsel slavernij. Dit in de oudheid normale gebruik wordt niet ter discussie gesteld. Paulus bepleit een menselijke houding ten opzichte van slaven.

Hebreeën
De brief aan de Hebreeën is wel betiteld als de meest raadachtige van alle geschriften van het Nieuwe Testament.’ (Rob van Houwelingen in ‘De Bijbel theologisch’). Raadselachtig omdat de auteur ontbreekt, de auteur een goede band heeft met zijn lezers, en eindigt als een brief. Wie de geadresseerden zijn, is en blijft onbekend.
Theologisch is de brief van grote waarde: de komst van Jezus is het begin van een nieuw tijdperk. Hierdoor kan de geschonden relatie tussen God en mensen hersteld worden.  Een gedachte is dat de brief een uitgeschreven preek is. De boodschap van de preek is stand te houden in de kracht van het geloof als alle zekerheden wegvallen. Het thema is jezus Christus de hogepriester, hij is de vervulling van wet en profeten.

Jakobus, I Petrus en 2 Petrus
De brieven van Jakobus, Petrus en Judas behoren met de drie brieven van Johannes tot de zeven katholieke brieven, wat wil zeggen, brieven met een universele reikwijdte. Verondersteld wordt dat deze brieven toegevoegd zijn aan de canon als ander geluid tegen de brieven van Paulus. Het boek Handelingen is de verhalende toevoeging waarmee recht gedaan is aan de wortels van het christendom in de geschiedenis en traditie van Israël.
De brieven zijn toegeschreven aan historische figuren: Jakobus en Petrus. Het is omstreden of Jezus’ discipelen inderdaad de auteurs zijn.

Jakobus richt zijn brief tot christenen buiten Israël die in sociaal en religieus opzicht in moeilijke omstandigheden verkeren. Hij focust op sociale gerechtigheid; discriminatie van weduwe, wees en arme stelt hij aan de kaak. Jakobus doet denken aan de traditie van de oudtestamentische profeten. Jakobus heeft over Jezus en de Geest vrijwel niets te melden. Een reden waarom de brief stevig bekritiseerd is in het verleden.

Petrus richt zich in de eerste brief tot de christenen in Klein-Azie, spreekt hen moed in en verzekert hen dat de kracht en genade van God hen zal beschermen. Petrus legt een stevig christologisch accent: het lijden van Christus, zelf een rechtvaardige, voor de zonden van de onrechtvaardigen, staat centraal. Met voorbeeld van de lijdende Christus zullen deze gelovigen hun eigen lijden kunnen verdragen.

De tweede brief van Petrus moet in nauw verband met de brief van Judas gelezen worden. Men neemt namelijk algemeen aan dat de Judasbrief de basis voor de 2e Petrusbrief is geweest. De brief geeft een stevig pleidooi voor de eenheid binnen de christelijke gemeenten. Er wordt een ethisch appel gedaan om onberispelijk te leven. De verwachting van de spoedige wederkomst van Jezus Christus (parousia) is tanende, en dat is problematisch in deze brief. De dag van de wederkomst en het oordeel zal zeker komen. De gelovigen mogen daar vol vertrouwen naar uitzien.

I Johannes
Het evangelie naar Johannes en de drie brieven van Johannes hebben overeenkomsten qua stijl, taal en theologie. Het zou kunnen dat dezelfde auteur aan het werk is geweest. Aanleiding om I Johannes te schrijven was de afscheiding van een groep gelovigen die een, in de ogen van de schrijver, verkeerde visie op Jezus hebben. De problematiek wordt in deze brief, eerder een betoog, uiteen gezet. Het conflict is een onderling probleem waarin volop aandacht is voor het mens-zijn van Jezus.

Meer lezen:
De Bijbel theologisch. Hoofdlijnen en thema’s. Klaas Spronk en Archibald van Wieringen (red.) Meinema, 2011.
Zie: www.tinyurl.com/deBijbeltheologisch