Leeshulp week 12

Op deze pagina zal iedere leesweek een leeshulp worden geplaatst. Een team van theologen uit verschillende kerken zal daarin gedachten meegeven die je kunnen helpen bij je leestocht.

1 Koningen 12-22 / 2 Koningen 1-13

1Koningen 12ev
Hoofdstuk 12 begint met het uiteenvallen van het koninkrijk van Salomo, na zijn dood.
Na Rehabeams onverstandige belastingmaatregelen werd Jerobeam koning over de tien noordelijke stammen van Israël. Uiteindelijk wilde de profeet Semaja oorlog tussen de twee rijken voorkomen door aan Rehabeam mee te delen dat God achter dit alles zat (12,22-24 – vergelijk: 11,14-39).

Staatsgrepen in het noorden
Terwijl in het zuiden de ene koning uit de dynastie van David de andere opvolgde beleefde het noordelijke rijk een reeks staatsgrepen totdat er weer stabiliteit kwam tijdens de koningen Omri en Achab. Aanvankelijk waren er tijdens Omri’s regering twee koningen in het noorden maar het lijkt er op dat Omri ook in dat opzicht verstandig was en geen oorlog tegen hem voerde. Omri bouwde de hoofdstad van Israël: Samaria.

Achab en Elia
Al waren ze in hun regeringsbeleid bekwame koningen, de koningen Omri en Achab hebben in de Bijbel een slechte reputatie (vergelijk Micha 6:16). Het minst erge was dat Achab de godsdienstige weg van Jerobeam ging. Achab wist, dankzij Izebel, dat er meer te koop was op godsdienstig gebied en introduceerde nog een god en een godin: die van de Baäl en een asjera-paal, een symbool in een cultus rond een moedergodin.En ook niet onschuldig was de herbouw van Jericho (16,34; vergelijk Jozua 6:26).
Dit alles was aanleiding voor de profeet Elia om naar Achab te gaan. Een korte botte boodschap met de deur in huis: “geen dauw of regen of het moet zijn op mijn woord” (17,1). Dit typeerde Elia. Nadat Achab jarenlang naar Elia had laten zoeken liet hij zich door hofmaarschalk Obadja bij Achab aankondigen met de woorden: “Elia is er” (18, 14/16). Vervolgens gaat niet Elia naar Achab maar Achab naar Elia. In de conversatie die volgt houdt de profeet ook bepaald geen blad voor de mond en bepaalt Elia volkomen de regie van de gebeurtenissen die gaan plaatsvinden (18, 18-19).

De altarenwedstrijd
Elia stelt Achab dus voor het voldongen feit: er moest een altarenwedstrijd komen op de berg Karmel en daar moeten alle vierhonderdvijftig profeten van Baäl en de vierhonderd profeten van Asjera bij aanwezig zijn. Daar zal duidelijk worden wie de ware God van Israël is. En Achab doet wat Elia hem opdraagt. Hij verzamelt het gehele volk en alle profeten bij de berg. Eerst moeten de priesters van Baäl hun offer gereedmaken en vuur vragen aan Baäl. De manier van doen van de priesters daarbij was voor Elia aanleiding om stevig de gek met hen te gaan steken. Iets waar de profeten van Israël wel vaker aardigheid in hadden om te doen (1 Kon 18,27; vergelijk: Rechters 6,31; Jesaja 44,9-20; Jesaja 46,1-2).

Bloedwraak
Na de overwinning op de Baäl slacht Elia al de profeten van Baäl af bij de beek Kisjon. Die beek loopt naar het noorden uit in de Middellandse Zee en op die manier stuurt Elia de profeten via de beek terug naar hun land van herkomst, naar Tyrus. Bovendien zit er het element in van bloedwraak. In het voorgaande lezen we dat Izebel de profeten van JHWH had laten ombrengen (1 Kon 18,13). Elia doet nu hetzelfde met de profeten van Baäl en van Asjera.

Leugengeest
Een merkwaardig detail in het verhaal waarin Achab samen met Josafat van Juda oorlog wil voeren tegen Ramot in Gilead. Een profeet met de naam Micha maakt melding van een gebeuren in de hemel waarbij God de assistentie inroept van een geest, die Achab via zijn hofprofeten wil verleiden om oorlog te gaan voeren zodat Achab zal sneuvelen (22,20-23). Ook iets om over na te denken als het gaat om de rol van God in het kwaad.

2 Kon 1ev
Het tweede boek Koningen begint met de periode na de dood van Achab.

De hemelvaart van Elia
De hemelvaart van Elia spreekt tot de verbeelding. Heel bekend is de song van Chi Coltrane: ‘Go like Eliah’. De manier waarop het beschreven staat is indrukwekkend: [Naardense Bijbel] “en het geschiedt: terwijl zij voortgaan, gaande en sprekend, ziedaar een wagen van vuur en paarden van vuur, en die maken scheiding tussen hen tweeën; in de storm klimt Elia op ten hemel” (2 Kon 2,11). Je krijgt de indruk dat het zowel Elia als Elisa overkwam terwijl ze in alle rust voortliepen. Dat het zover was voor ze er op bedacht waren. En dat terwijl ze wisten dat het zou gaan gebeuren.

Een offer op de muur van Kir-Chareset
In 2 Koningen 3 staat een buitengewoon gewelddadige oorlog beschreven van Israël, Juda en Edom tegen Moab. Uiteindelijk zag de koning van Moab geen andere mogelijkheid dan zijn zoon, de kroonprins, te offeren als brandoffer aan zijn God Kamos, op de muur van de stad dus in het blikveld van de vijand! Het gevolg was een grote toorn over Israël waarna het beleg van de stad wordt opgeheven (3:27). De toorn van Kamos was niet langer tegen Moab gericht maar richtte zich op Israël. Een tekst waar we niet snel over uitgedacht zijn.

Het leger van Aram uit eten midden in Samaria
Een humoristisch oorlogsverhaal: de koning van Aram was in oorlog met Israël. Maar dat zat hem niet mee. Elisa, de profeet van Israël wist namelijk alles! Die vertelde – bij wijze van spreken – aan de koning van Israël wat de koning van Aram in zijn slaapkamer zei. Elisa moest dus meteen gearresteerd worden (alsof hij een dergelijk plannetje dan ineens niet zou weten).
Elisa was in Dotan dus het leger van Aram omsingelde die stad.
Vervolgens liep Elisa vroeg in de morgen de stad uit. En omdat de Arameeërs hem niet herkenden – ze waren door God met verblinding geslagen – wist Elisa hen om te tuin te leiden door te zeggen dat ze verkeerd zaten. Hij zou ze de weg wijzen en verblind als de Arameeërs waren stonden ze zonder het te weten uiteindelijk midden in de hoofdstad van Israël, Samaria. Wat een ontnuchtering moet het geweest zijn toen ze vervolgens tot besef kwamen waar ze zich in werkelijkheid bevonden. De koning van Israël die er ook bijgekomen was zag zijn kans schoon en vroeg de profeet: “zal ik hen neerslaan?” Elisa wist echter iets beters: een stevige maaltijd en dan weer terug naar Aram. Sindsdien kwamen de legers van Aram (een tijd lang) niet meer in het land Israël (2 Kon 6:8-23).

Dies Kaashoek, deelnemer bijbeluitdaging 2015 in Breukelen